1. รตฺตนฺธการสิกฺขาปทวณฺณนา

อรโหเปกฺขายาติ นรโหอสฺสาทาเปกฺขายฯ อญฺญวิหิตายาติ รโหอสฺสาทโต อญฺญวิหิตาว หุตฺวา ญาติํ วา ปุจฺฉนฺติยา, ทาเน วา ปูชาย วา มนฺเตนฺติยาฯ

รตฺตนฺธการสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2-3. ปฏิจฺฉนฺโนกาสอชฺโฌกาสสลฺลปนสิกฺขาปทวณฺณนา

ทุติยตติยานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

ปฏิจฺฉนฺโนกาสอชฺโฌกาสสลฺลปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ทุติยิกอุยฺโยชนสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘ปุริมนเยเนวา’’ติ อิมินา ‘‘สนฺติฏฺเฐยฺย วาติ หตฺถปาเส ฐิตมตฺตาย ปาจิตฺติยํ, สลฺลเปยฺย วาติ ตตฺถ ฐตฺวา เคหสิกกถํ กเถนฺติยาปิ ปาจิตฺติยเมว, นิกณฺณิกํ วา ชปฺเปยฺยาติ กณฺณมูเล ชปฺเปนฺติยาปิ ปาจิตฺติยเมวา’’ติ อิมํ นยํ ทสฺเสติฯ

ทุติยิกอุยฺโยชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อนาปุจฺฉาปกฺกมนสิกฺขาปทวณฺณนา

อาสีทนฺติ เอตฺถาติ อาสนนฺติ อาห ‘‘ปลฺลงฺกสฺโสกาสภูเต’’ติ, อูรุพทฺธาสนสฺส โอกาเสติ อตฺโถฯ อโนวสฺสกนฺติ นิพฺพโกกาสํฯ อชฺโฌกาเส อุปจารนฺติ อชฺโฌกาเส นิสีทิตฺวา ทฺวาทสหตฺถปฺปมาณํ ปเทสํฯ คิลานายาติ ยา ตาทิเสน เคลญฺเญน อาปุจฺฉิตุํ น สกฺโกติ ฯ อาปทาสูติ ฆเร อคฺคิ วา อุฏฺฐิโต โหติ, โจโร วา, เอวรูเป อุปทฺทเว อนาปุจฺฉา ปกฺกมติ, อนาปตฺติฯ

อนาปุจฺฉาปกฺกมนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อนาปุจฺฉาอภินิสีทนสิกฺขาปทวณฺณนา

ธุวปญฺญตฺเตติ ภิกฺขุนีนํ อตฺถาย นิจฺจปญฺญตฺเตฯ

อนาปุจฺฉาอภินิสีทนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อนาปุจฺฉาสนฺถรณสิกฺขาปทวณฺณนา

กุลานีติ กุลสฺส ฆรานิฯ

อนาปุจฺฉาสนฺถรณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ปรอุชฺฌาปนกสิกฺขาปทวณฺณนา

อฏฺฐมํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

ปรอุชฺฌาปนกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ปรอภิสปนสิกฺขาปทวณฺณนา

มนุสฺสโทภคฺเคน วาติ ‘‘กาณา โหมิ, กุณี โหมิ, อิตรา วา อีทิสา โหตู’’ติอาทินา มนุสฺสวิรูปภาเวนฯ อตฺถธมฺมอนุสาสนิปุเรกฺขารานนฺติ เอตฺถ อตฺถปุเรกฺขารายาติ อฏฺฐกถํ กเถนฺติยาฯ ธมฺมปุเรกฺขารายาติ ปาฬิํ วาเจนฺติยาฯ อนุสาสนิปุเรกฺขารายาติ ‘‘อิทานิปิ ตฺวํ เอทิสา, สาธุ วิรมสฺสุ, โน เจ วิรมสิ, อทฺธา ปุน เอวรูปานิ กมฺมานิ กตฺวา นิรเย อุปฺปชฺชิสฺสสิ, ติรจฺฉานโยนิยา อุปฺปชฺชิสฺสสี’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 878) เอวํ อนุสาสนิยํ ฐตฺวา วทนฺติยาฯ

ปรอภิสปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. โรทนสิกฺขาปทวณฺณนา

ทสมํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

โรทนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

รตฺตนฺธการวคฺโค ทุติโยฯ

3. นคฺควคฺโค

1-2. นคฺคาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

อิทนฺติ อิทํ อุทกสาฏิกจีวรํฯ

ทุติยํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

นคฺคาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. จีวรสิพฺพนสิกฺขาปทวณฺณนา

วิสิพฺเพตฺวาติ วิชเฏตฺวาฯ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเตติ ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺเต, ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา สเจปิ ปจฺฉา สิพฺพติ, อาปตฺติเยวาติ อตฺโถฯ

จีวรสิพฺพนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. สงฺฆาฏิจารสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘อิทํ เม จีวรํ มหคฺฆํ อีทิเส โจรภเย น สกฺกา ธาเรตุนฺติ เอวรูปาสุ อาปทาสู’’ติ เอตฺถ ปาโฐฯ โส ปน กากปทสญฺชนิตโมเหหิ เลขเกหิ อุปริสิกฺขาปเท ลิขิโตฯ กิญฺจาปิ ตตฺถ ลิขิโต, เอตฺเถว ปน ทฏฺฐพฺโพฯ

สงฺฆาฏิจารสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. จีวรสงฺกมนียสิกฺขาปทวณฺณนา

อาปทาสุ วา ธาเรตีติ สเจ อปารุตํ วา อนิวตฺถํ วา โจรา หรนฺติ, เอวรูปาสู อาปทาสุ ธาเรติ, อนาปตฺติฯ

จีวรสงฺกมนียสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. คณจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา

อญฺญสฺมิํ ปริกฺขาเรติ ยตฺถ กตฺถจิ ถาลกาทีนํ วา สปฺปิเตลาทีนํ วา อญฺญตรสฺมิํฯ ‘‘สมคฺฆกาเล ทสฺสถา’’ติ เอวํ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา นิวาเรนฺติยาติ ‘‘กิตฺตกํ อคฺฆนกํ ทาตุกามตฺถา’’ติ ปุจฺฉิตฺวา (ปาจิ. อฏฺฐ. 909) ‘‘เอตฺตกํ นามา’’ติ วุตฺเต ‘‘อาคเมถ ตาว, อิทานิ วตฺถํ มหคฺฆํ, กติปาเหน กปฺปาเส อาหเฏ สมคฺฆํ ภวิสฺสติ, ตสฺมิํ กาเล ทสฺสถา’’ติ เอวํ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา นิวาเรนฺติยาฯ

คณจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-10. ปฏิพาหนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา ปฏิพาหนฺติยาติ ‘‘เอกิสฺสา เอกํ สาฏกํ นปฺปโหติ, อาคเมถ ตาว, กติปาเหน อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตโต ภาเชสฺสามา’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 915) เอวํ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา ปฏิพาหนฺติยา อนาปตฺติฯ

อฏฺฐมนวมานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

เสสนฺติ ‘‘ธมฺมิเก เวมติกายา’’ติอาทิกํ อวเสสํฯ ตตฺถ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา ปฏิพาหนฺติยาติ ‘‘ภิกฺขุนิสงฺโฆ ชิณฺณจีวโร, กถินานิสํสมูลโก มหาลาโภ’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 931) เอวรูปํ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา ปฏิพาหนฺติยา อนาปตฺติฯ

ปฏิพาหนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นคฺควคฺโค ตติโยฯ

4. ตุวฏฺฏวคฺโค

1-3. เอกมญฺจตุวฏฺฏนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

ปฐมํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

ววตฺถานํ ทสฺเสตฺวาติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 940) มชฺเฌ กาสายํ วา กตฺตรยฏฺฐิํ วา อนฺตมโส กายพนฺธนมฺปิ ฐเปตฺวา นิปชฺชนฺตีนํ อนาปตฺตีติ อตฺโถฯ

ตติยํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

เอกมญฺจตุวฏฺฏนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4-9. นอุปฏฺฐาปนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

ปริเยสิตฺวา อลภนฺติยาติ อญฺญํ อุปฏฺฐายิกํ อลภนฺติยาฯ คิลานายาติ สยํ คิลานายฯ อาปทาสูติ ตถารูเป อุปทฺทเว สติฯ

ปญฺจมฉฏฺฐสตฺตม อฏฺฐมนวมานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

นอุปฏฺฐาปนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. จาริกนปกฺกมนสิกฺขาปทวณฺณนา

ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺเตติ สเจ ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา ปจฺฉา ปกฺกมติ, อาปตฺติเยวาติ อตฺโถฯ อนฺตราเย สตีติ ทสวิเธสุ อนฺตราเยสุ อญฺญตรสฺมิํ สติฯ ‘‘คจฺฉิสฺสามี’’ติ นิกฺขนฺตา, นที วา ปูรา, วนทาโห วา อาคโต, โจรา วา มคฺเค โหนฺติ, เมโฆ วา อุฏฺฐหติ, นิวตฺติตุํ วฏฺฏติฯ

จาริกนปกฺกมนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ตุวฏฺฏวคฺโค จตุตฺโถฯ

5. จิตฺตาคารวคฺโค

1. ราชาคารสิกฺขาปทวณฺณนา

กีฬนจิตฺตสาลนฺติ น รญฺโญว กีฬนจิตฺตสาลํ, อถ โข เยสํ เกสญฺจิ มนุสฺสานํ กีฬนตฺถํ ยตฺถ กตฺถจิ กตสาลํฯ เอส นโย ‘‘กีฬนอุปวน’’นฺติอาทีสุปิฯ ยถาห ‘‘ราชาคารํ นาม ยตฺถ กตฺถจิ รญฺโญ กีฬิตุํ รมิตุํ กตํ โหตี’’ติอาทิโก (ปาจิ. 979) วิตฺถาโรฯ ตตฺถ กีฬนอุปวนนฺติ กีฬนตฺถํ อนฺโตนคเร กตํ อารามํฯ กีฬนุยฺยานนฺติ ตเถว พหินคเร กตํ อุยฺยานํฯ

ราชาคารสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ